گلیسیرین یا گلیسرول یک ترکیب پلیول طبیعی با فرمول شیمیایی C₃H₈O₃ است که به صورت مایعی ویسکوز، بی‌بو و شیرین با رنگ زرد کمرنگ شناخته می‌شود. این ماده به دلیل دارا بودن سه گروه هیدروکسیل در ساختار مولکولی خود، خاصیت جذب رطوبت فوق‌العاده‌ای دارد. گلیسیرین به دو صورت گیاهی (از هیدرولیز روغن‌های نباتی) و حیوانی (از چربی‌های حیوانی) تولید می‌شود و در گریدهای خوراکی و صنعتی با خلوص تا ۹۹٫۵ درصد در بازار موجود است.

تاریخچه کشف گلیسیرین  

اولین بار در سال ۱۷۸۳ توسط شیمیدان سوئدی-آلمانی کارل ویلهلم شیله از طریق حرارت دادن روغن زیتون با اکسید سرب کشف شد. در قرن نوزدهم با توسعه صنعت صابون‌سازی، تولید صنعتی آن آغاز گردید. امروزه گلیسیرین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات جانبی صنایع بیودیزل محسوب می‌شود.

روش‌های تولید صنعتی گلیسیرین

روش صابونی‌سازی سنتی: در این فرآیند، تری‌گلیسیریدهای موجود در چربی‌ها و روغن‌ها در محیط قلیایی به صابون و گلیسیرین هیدرولیز می‌شوند. گلیسیرین تولیدی سپس طی مراحل تبخیر، تقطیر و رنگ‌بری خالص‌سازی می‌شود.

روش ترانس‌استریفیکاسیون: در تولید بیودیزل، گلیسیرین به عنوان محصول جانبی تشکیل می‌شود. این روش امروزه منبع اصلی تولید گلیسیرین در جهان محسوب می‌شود.

سنتز از پروپیلن: در این روش صنعتی، پروپیلن در چند مرحله شامل کلرینه‌شدن، هیدروکسی‌شدن و هیدرولیز به گلیسیرین تبدیل می‌شود که محصول نهایی خلوص بسیار بالایی دارد.

کاربردهای صنعتی گلیسیرین 

صنایع غذایی: به عنوان شیرین‌کننده، مرطوب‌کننده و پایدارکننده در محصولاتی مانند آبنبات، آدامس، محصولات نانوایی و لبنیات

داروسازی: در تولید شربت‌های سرفه، شیاف، کرم‌های موضعی و به عنوان حلال داروها

آرایشی بهداشتی: در فرمولاسیون صابون‌ها، شامپوها، خمیردندان و محصولات مراقبت پوست

صنایع فنی: به عنوان ضد یخ، روان‌کار، نرم‌کننده و پایه تولید نیتروگلیسیرین

خواص فیزیکی و شیمیایی  گیلیسیرین

گلیسیرین مایعی با ویسکوزیته بالا (۱۴۹۰ سانتی‌پویز در ۲۰°C)، نقطه جوش ۲۹۰°C و نقطه ذوب ۱۸°C است. این ماده به راحتی در آب و الکل حل می‌شود اما در حلال‌های آلی غیرقطبی مانند اتر نامحلول است. خاصیت هیگروسکوپیک قوی آن باعث شده به عنوان یکی از بهترین مواد مرطوب‌کننده طبیعی شناخته شود.

نحوه نگهداری و ایمنی  گلیسیرین

گلیسیرین باید در ظروف درب‌ دار، دور از نور مستقیم خورشید و در دمای ۱۵-۳۰°C نگهداری شود. این ماده از نظر شیمیایی پایدار است اما در صورت آلودگی میکروبی ممکن است تجزیه شود. گرید خوراکی آن بی‌خطر است اما گرید صنعتی ممکن است حاوی ناخالصی‌های سمی باشد.