تری سدیم سیترات

تری سدیم سیترات چیست؟

تری سدیم سیترات که با نام تجاری سیتروسدین نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب شیمیایی است که با فرمول Na۳C۶H۵O۷ نمایش داده می‌شود. این ماده به صورت پودری سفید رنگ یا بلورهای گرانوله در دسترس است. این ترکیب در اصل نمک سه سدیمی اسید سیتریک است و طعمی اندکی شور و کمی ترش دارد. تری سدیم سیترات به طور طبیعی در میوه‌هایی مانند مرکبات و انواع توت‌ها یافت می‌شود.

اشکال مختلف سدیم سیترات در بازار

ترکیب شیمیایی پودر تری سدیم سیترات در دو نوع اصلی آبدار موجود است: تری سدیم سیترات دوآبه (دی‌هیدرات) و تری سدیم سیترات یک‌آبه (مونوهیدرات). هر دو شکل از این ماده به طور گسترده‌ای در صنایع مختلف، از جمله به عنوان افزودنی در محصولات غذایی، داروها و مواد شوینده، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تری سدیم سیترات دوآبه اغلب به عنوان یک عامل حفظ‌کننده رطوبت در محصولات غذایی خشک مانند انواع نان، کیک و کلوچه عمل می‌کند. افزون بر این، در صنایع دارویی نیز برای کنترل اسیدیته و به عنوان یک عامل امولسیون‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، تری سدیم سیترات یک‌آبه علاوه بر کاربردهای مشابه در مواد غذایی (مانند حفظ رطوبت)، نقش مهمی در فرمولاسیون شوینده‌ها و محصولات بهداشتی دارد؛ در این محصولات به عنوان یک عامل نرم‌کننده و کنترل‌کننده سطح pH عمل می‌کند. در مجموع، تفاوت اصلی این دو نوع در تعداد مولکول‌های آب تبلور است، اما هر دو به عنوان مواد افزودنی مؤثر در طیف وسیعی از صنایع کاربرد دارند.

 

خواص فیزیکی و شیمیایی تری سدیم سیترات

تری سدیم سیترات با فرمول شیمیاییNa3C6H5O7 شناخته می‌شود و به عنوان افزودنی غذایی با کد E331 ثبت شده است. شکل ظاهری این ترکیب، پودر کریستالی سفید رنگ است. این نمک دارای دو شکل اصلی است: بی‌آب (خشک) که جرم مولکولی آن : 258.06 g/mol است، و شکل دی‌هیدرات (آبدار) با جرم مولکولی 294.10 g/mol. چگالی این ماده 1.7 g/ml اندازه‌گیری شده است. از نظر حرارتی، تری سدیم سیترات پایداری نسبی دارد، اما نقطه ذوب آن کمتر از 300ºC است. همچنین، این ماده قبل از رسیدن به نقطه جوش، در دمایی بالاتر از نقطه ذوب خود تجزیه شده و تخریب می‌شود. شماره CAS این ترکیب نیز ۶۸-۰۴-۲ است.

 

روش تهیه تری سدیم سیترات

تولید تری سدیم سیترات با خنثی‌سازی اسید سیتریک خالص آغاز می‌شود. پس از انجام فرآیندهای خالص‌سازی و کریستالیزاسیون اسید سیتریک، این اسید با یک منبع سدیمی با خلوص بالا، مانند هیدروکسید سدیم (NaOH) یا کربنات سدیم (Na_2CO_3)، وارد واکنش می‌شود. این واکنش خنثی‌سازی منجر به تشکیل تری سدیم سیترات می‌شود، که سپس با فرآیند هیدراسیون مجدد، نوع آبدار (معمولاً دوآبه) آن حاصل می‌گردد.

از طرفی، نوع بی‌آب این ماده از طریق حذف مولکول‌های آب از تری سدیم سیترات دوآبه تهیه می‌شود. این فرآیند به‌گونه‌ای انجام می‌شود که ساختار کریستالی اصلی ماده از بین نرود. تری سدیم سیترات بی‌آب به دلیل توانایی در جذب آب اضافی، به ترکیب محصولات حساس به رطوبت مانند پودرها، قرص‌ها و شوینده‌ها اضافه می‌شود تا ماندگاری محصول نهایی را افزایش دهد. از نظر حلالیت، این ماده قابلیت انحلال بسیار بالایی در آب دارد، اما در اتانول حل نمی‌شود.

 

انواع کاربرد سدیم سیترات

در ادامه، به بررسی کاربردهای اصلی این ترکیب در صنایع مختلف می‌پردازیم:

در صنعت غذا و نوشیدنی

این ماده در گرید خوراکی، به دلیل پایداری بالا و تأییدیه سازمان‌های نظارتی، به طور گسترده به عنوان یک افزودنی مجاز استفاده می‌شود. وظیفه اصلی آن، عملکرد به عنوان بافر برای کنترل و تنظیم سطح pH، و همچنین نقش نگهدارنده است. تری سدیم سیترات طعم ترش مطبوعی به محصولات می‌بخشد و در محصولاتی چون بستنی، ژله، مربا، شیر خشک و انواع نوشیدنی‌ها کاربرد دارد. برای مثال، در تولید پنیر مانع از جدا شدن چربی شده و به کیفیت بافت پنیر کمک می‌کند؛ و در ماست، همراه با اسید سیتریک، ترشی ملایم و دلپذیری را ایجاد می‌کند.

 

کاربردهای درمانی و آزمایشگاهی

یکی از مهم‌ترین مصارف این ترکیب، خاصیت ضد انعقادی آن در بانک‌های خون و آزمایشگاه‌ها است. این ماده با کِلات کردن یون‌های کلسیم در خون، مکانیسم لخته شدن را متوقف کرده و به عنوان جایگزینی ایمن‌تر برای داروهایی مانند هپارین عمل می‌کند. در حوزه درمانی، برای بیماران کلیوی جهت کاهش اسیدوز و تسکین درد در عفونت‌های ادراری تجویز می‌شود.

 

در محصولات بهداشتی و آرایشی

در ساخت محصولات آرایشی و بهداشتی، تری سدیم سیترات ماده‌ای بی‌خطر محسوب می‌شود و برای تنظیم دقیق اسیدیته (pH) و تثبیت امولسیون‌ها به فرمولاسیون اضافه می‌گردد. استفاده از آن در محصولاتی مانند شامپوها، کرم‌ها و پودرهای بهداشتی، با تنظیم pH، به حفظ سلامت طبیعی پوست کمک می‌کند و از آسیب دیدن سد دفاعی پوست و از بین رفتن باکتری‌های مفید آن جلوگیری می‌کند.

 

رسوب‌زدایی صنعتی

از این ماده در محیط‌های صنعتی نیز استفاده می‌شود. سدیم سیترات به دلیل توانایی خود در حذف رسوبات کربناتی که در دیگ‌های بخار (بویلرها) تشکیل می‌شوند، به عنوان یک رسوب‌زدای کارآمد برای حفظ راندمان و جلوگیری از کاهش عملکرد دستگاه‌ها به کار می‌رود.

 

مزایای تری سدیم سیترات

تری سدیم سیترات در صنایع غذایی، علاوه بر نقش بافر (تنظیم‌کننده pH)، به عنوان یک عامل کلاته‌کننده (ترتیب‌دهنده) عمل می‌کند؛ به این معنا که می‌تواند به یون‌های فلزی موجود در محلول متصل شود. این خاصیت به ویژه در فرآورده‌هایی مانند پنیر اهمیت دارد. در پنیر، این ترکیب به یون‌های کلسیم که ساختار پروتئینی را حفظ کرده‌اند، متصل می‌شود. اتصال تری سدیم سیترات باعث می‌شود ساختار پروتئین تغییر یابد و انتهای آب‌دوست و چربی‌دوست آن بیشتر در معرض قرار گیرند، که در نتیجه به امولسیون بهتر چربی‌ها و بهبود ذوب پنیر کمک می‌کند.

همچنین، قابلیت کلاته‌کنندگی این ماده نقش مهمی در فرآیندهای ژل‌سازی دارد. در برخی موارد، حضور یون‌های کلسیم می‌تواند مانع از هیدراتاسیون صحیح هیدروکلوئیدها شود که برای تشکیل ژل ضروری است. تری سدیم سیترات با اتصال به این یون‌های کلسیم، از تشکیل لایه‌های نازک کلسیمی که مانع هیدراتاسیون مناسب می‌شوند، جلوگیری کرده و در نتیجه از ژل‌بندی زودرس جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، توانایی آن در افزایش اندک سطح pH نیز می‌تواند در فرآیندهای خاصی مانند کروی‌سازی )مفید باشد.

 

نکات احتیاطی در مصرف تری سدیم سیترات

تری سدیم سیترات به طور کلی به عنوان یک ماده افزودنی در محصولات مختلف، بی‌خطر و ایمن شناخته می‌شود. با این حال، در برخی موارد، احتمال دارد که مصرف این ترکیب در افراد حساس منجر به بروز واکنش‌های ناخواسته شود. عوارض جانبی گزارش‌شده می‌تواند شامل افت فشار خون، سردرد، کاهش سطح قند خون، و اختلالات گوارشی نظیر تحریک معده و اسهال باشد. همچنین احتمال بروز حساسیت‌های پوستی نیز وجود دارد. در شرایط مصرف بیش از حد دوزهای توصیه‌شده، خطرات جدی‌تری از جمله مسمومیت ناشی از فلزات سنگین (در صورت آلودگی) و اختلالات عصبی مانند بی‌قراری و سرگیجه ممکن است رخ دهد. بنابراین، تأکید می‌شود که مصرف این ماده باید کاملاً طبق دستورالعمل‌های توصیه شده صورت گیرد و در صورت مشاهده هرگونه نشانه نامطلوب پس از مصرف، باید به سرعت به پزشک مراجعه شود.

 

خرید تری سدیم سیترات از شرکت پرشیا کماندار پایتخت

جهت تأمین تری سدیم سیترات با کیفیت بالا و مطابق با استانداردهای دارویی و غذایی، می‌توانید با شرکت بازرگانی پرشیا کماندار پایتخت به عنوان یکی از تأمین‌ کنندگان معتبر مواد اولیه شیمیایی و صنعتی در تماس باشید. این شرکت با ارائه این ترکیب در گریدهای مختلف بی‌آب و دوآبه (دی‌هیدرات)، نیازهای صنایع گوناگون از جمله تولیدکنندگان محصولات غذایی (به عنوان بافر و امولسیفایر)، صنایع دارویی (به عنوان ضد انعقاد) و تولیدکنندگان محصولات آرایشی و بهداشتی را پوشش می‌دهد. خرید از این مجموعه بازرگانی، تضمین‌کننده دسترسی به محصول با خلوص بالا، تحویل مطمئن و پشتیبانی فنی تخصصی جهت اطمینان از انطباق محصول خریداری شده با فرآیندهای تولیدی شما خواهد بود.

 

سوالات متداول

مواد جایگزین تری سدیم سیترات

مواد جایگزین تری سدیم سیترات شامل فسفات سدیم، EDTA و لاکتات سدیم است که خواص مشابه کیلیت‌کننده دارند. فسفات سدیم ارزان‌تر اما آلاینده است، EDTA پایدارتر اما سمی. لاکتات برای غذایی مناسب است. انتخاب بر اساس هزینه و محیط بستگی دارد.

نحوه نگهداری از تری سدیم سیترات چگونه است؟

نحوه نگهداری از تری سدیم سیترات شامل ذخیره در ظروف دربسته، محیط خشک با رطوبت کمتر از ۵۰ درصد و دمای ۱۵-۲۵ درجه است. دور از نور مستقیم و مواد اسیدی نگهداری شود. عمر مفید ۲ سال است و از کلوخه شدن جلوگیری می‌کند.

عوارض و خطرات استفاده از تری سدیم سیترات

عوارض و خطرات استفاده از تری سدیم سیترات شامل نفخ، اسهال در دوز بالا و حساسیت پوستی است. در بیماران کلیوی، هیپرناترمی ایجاد می‌کند. استنشاق غبار تحریک تنفسی دارد. ایمن در دوز مجاز است.