هیدروسولفیت سدیم، که با نام علمی سدیم دی‌تیونیت (Na₂S₂O₄) نیز شناخته می‌شود، ترکیبی کریستالی به رنگ سفید تا زرد کم‌رنگ است. این ماده در آب به‌خوبی حل می‌شود و همچنین قابلیت انحلال در الکل‌ها و اترها را نیز دارد. هیدروسولفیت سدیم به دلیل خواص شیمیایی منحصربه‌فرد خود، به‌ویژه به‌عنوان یک عامل کاهنده قوی، در صنایعی چون نساجی، تولید کاغذ، و صنایع شیمیایی بسیار پرکاربرد است. این ترکیب در حالت خشک و بدون تماس با هوا پایدار باقی می‌ماند، اما در حضور آب داغ یا محیط اسیدی به سرعت تجزیه می‌شود. همچنین در تماس با رطوبت، واکنشی گرمازا از خود نشان می‌دهد.

 

خواص فیزیکی و شیمیایی هیدروسولفیت سدیم

فرمول شیمیایی: Na₂S₂O₄

جرم مولکولی: 56.063 گرم بر مول

دانسیته: 1.79 گرم بر سانتی‌متر مکعب

نقطه ذوب: حدود 17.2 درجه سانتی‌گراد

نقطه جوش: حدود 100 درجه سانتی‌گراد

ویژگی بارز: کاهنده بسیار قوی

پایداری: پایدار در شرایط خشک، ناپایدار در مجاورت هوا و رطوبت

 

روش‌های تولید هیدروسولفیت سدیم

 روش اول: کاهش بی‌سولفیت سدیم با روی

در این روش، سدیم بی‌سولفیت در حضور اسید سولفوریک و پودر روی واکنش داده و سدیم دی‌تیونیت تولید می‌شود:

2NaHSO3 + H2SO3 + Zn → ZnSO3 + Na2S2O4 + 2H2O

 

برای خالص‌سازی، از آب آهک برای خنثی‌سازی اسیدهای اضافی استفاده شده و ترکیب ZnSO3 رسوب می‌کند. در ادامه، محصول به کمک سدیم کلرید جدا و سپس با الکل خشک می‌شود.

 

روش دوم: واکنش فرمالدهید، روی و گوگرد دی‌اکسید

در این فرآیند، سوسپانسیونی از پودر روی و فرمالدهید با SO₂ در دمای 80 درجه سانتی‌گراد واکنش می‌دهد. نتیجه نهایی پس از جداسازی در شرایط خلا، دی‌تیونیت سدیم خالص است.

 

روش‌های جایگزین

واکنش سدیم سولفیت با ملغمه سدیم

استفاده از سدیم فرمات با SO₂ و NaOH طبق واکنش زیر:

HCOONa + 2SO2 + NaOH → Na2S2O4 + CO2 + H2O

 

 

کاربردهای هیدروسولفیت سدیم

نساجی و چاپ: عامل کاهنده قوی برای حذف رنگینه‌ها از پارچه‌ها و تثبیت رنگ در فرآیند چاپ.

صنعت کاغذ و چوب: به عنوان ماده سفیدکننده در فرآوری خمیر چوب.

خشکبار و صنایع غذایی: نقش بی‌رنگ‌کننده در فرآیندهایی مانند تهیه قند و خشکبار.

استخراج فلزات: به‌ویژه در فرآیند استخراج مس از سنگ معدن.

صنایع آرایشی: به‌عنوان ترکیب گوگردی در برخی فرمولاسیون‌ها

تصفیه چرم: برای حذف موهای سطح پوست در صنعت دباغی

داروسازی: کاربرد به عنوان کاهنده در برخی سنتزهای داروی

 

نتیجه‌گیری

هیدروسولفیت سدیم با داشتن خواص کاهندگی بسیار قوی، نقشی حیاتی در صنایع مختلف، به‌ویژه نساجی و تولید کاغذ ایفا می‌کند. با این حال، فرآیند تولید آن نیازمند دقت بالا، تجهیزات خاص و هزینه‌های زیاد است، که همین امر می‌تواند بر میزان سودآوری نهایی تأثیرگذار باشد. استفاده ایمن و تخصصی از این ترکیب شیمیایی، کلید بهره‌وری و پایداری در کاربردهای صنعتی آن است.